Gidenin arkasından su dökmek, mum yakmak, ağaçlara bez bağlama,
nazar boncuğu, tahtaya üç kez vurmak, mezar taşı, mezar ziyaretleri Gök Tanrı inanışının
günümüze aktarılmış halidir.
Arap dünyasında Türklerde olduğu şekliyle mezar taşı yok, ölünün
toprakla bütünleşmesi ve zaman içinde kaybolması isteniyor ve kutsanması günah.
Günümüzde Saha, Hakas, Tuba ve Altay
Türkleri ile Moğolların kuzey kolu olan Buryatlar Tengricilik olarak anılan bu
dine inanan halklardır. Ayrıca Kırgızistan, Kazakistan, Moğolistan gibi
ülkelerde Tengrici topluluklara rastlanmaktadır. Sayıları gittikçe azalmakta
birlikte, bu dinin yaklaşık olarak 650.000 kadar inananı olduğu sanılmaktadır.
Şamanizm’in bir din mi yoksa çok eski çağlara dayanan bir kültür mü olduğu
sorunu tam olarak açıklığa kavuşturulmamıştır.
Gök Tanrı Dininde üç ana kavram var.
Birincisi; dünya üzerinde bulunan tüm varlıkların (insan,hayvan,kaya su vb.)
ruhları vardır. Bu nedenle doğayı korumak önemlidir.
İkincisi; kişisel sorumluluktur. Kişinin
kendi eylemlerinden sorumlu olması dürüst bir insan olmasının göstergesidir.
Üçüncüsü de dengedir. Denge kişinin kendisiyle
doğayla uyumlu olabilmesi için önemlidir; eğer denge bozulursa bunun sonucu
yıkımdır.
Semavi dinlerden çok önce var olan Gök Tanrı inancında tek tanrı
olduğunu, Ancak, Rus yayılmacılar tarafından Şamanizm terimi kullanılarak bunun
günümüzde çok tanrı inancı gibi gösterilerek Türklerin inanışını aşağılama
çabası olduğunu belirtiyor yazar.
